Czas zmiany pory roku – z zimy na wiosnę – to jeden z najważniejszych okresów nie tylko dla rolników, ale również i dla gleby uprawnej. W tym okresie jej regeneracja odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu udanych plonów i długoterminowej żyzności.
Rolnictwo regeneratywne, które skupia się na ochronie zasobów naturalnych, jest również receptą na zdrową glebę. To sposób uprawy roli w zgodzie z prawami przyrody oferujący szereg V1 regeneracyjnych/V2 rehabilitacyjnych rozwiązań wspierających rolnika podczas przygotowań do nowego sezonu. Po lekturze tego artykułu rozrośnie się Twoja wiedza na temat:
• oceny gleby,
• przygotowania jej do siewu,
• zarządzania wodą,
• planowania regeneracji.
Ocena stanu gleby po zimie
Okres przejściowy między zimą a wiosną to moment, w którym opłaca się bardzo dokładnie przyjrzeć glebie. Jak? Wykonując serię badań, aby laboratoryjnie poznać odczyn gleby, poziom pH, substancji odżywczych i pierwiastków – np. struktura gleby zależy m.in. od stosunku wapnia do magnezu. Takie podejście to gwarancja precyzyjnej informacji, którą można wykorzystać do świadomego zarządzania glebą. To dzięki tym badaniom dowiesz się, których składników brakuje – np. fosforu czy boru – i najefektywniej jak to możliwe ułożysz nawożenie. Które testy gleby wykonać? Eksperci polecają…
• pH w KCl/H2O, odczyn, potrzeby wapnowania w mg/kg,
• zawartości C-org, próchnica [w %],
• konduktywności [w µS/cm],
• ocena testem Mehlich 3 zawartości składników – P, K, Mg, Mg, Ca, B, Mn, Cu, Zn, Fe, S-SO4, S, Ca, Mg, K, Na, H, Al. – oraz określenie CEC [w me/100g gleby].
Wilgotność gleby
Jest to kluczowy wskaźnik w rolnictwie. Należy go rozumieć jako zawartość wody w glebie – w masie lub objętości. Na poziom wilgotności duży wpływ mają nie tylko wiosenne intensywne opady, ale również zimowaporywa śnieżna obecna na polu. Z jednej strony chroni ona zasiewy jesienne przed mrozem, z drugiej strony zasila ziemię w wodę. W większości przypadków wiosenne roztopy sprzyjają uzupełnieniu wilgoci, ale mogą również doprowadzić do nadmiernego nasiąknięcia gleby.
Struktura gleby
Zima – a konkretnie mróz – może wpływać pozytywnie na strukturę ziemi, rozluźniając ją. Jak? W temperaturze poniżej 0⸰C woda w glebie zmienia swój stan skupienia, zwiększając objętość. Efekt? Rozbicie cząstek gleby – grudek – przez zamarzającą wodę, co skutecznie spulchnia ziemię. Prowadzi to do lepszej równowagi wodno-powietrznej, a także pozwala na lepszą penetrację przez korzenie.
pH gleby
…czyli ilościowa skala kwasowości i zasadowości roztworów wodnych związków chemicznych. Odczyn ważny, ponieważ to on wpływa na rozpuszczalność składników odżywczych, czyli tak naprawdę ich przyswajalność przez rośliny. Im kwaśniejsza gleba (pH < 5.0), tym zazwyczaj niższa dostępność mikro- i makroelementów czy słabsze rośliny – oczywiście nie wszystkie. Wyższe poziomy kwasowości, czytaj niższe poziomy pH 4.0-5.5, zaakceptują ziemniaki, malina, agrest, borówka amerykańska, żyto, łubin czy tytoń. Na drugim biegunie mamy rośliny bardzo wrażliwe na zakwaszenie, wysokie pH gleby 6.0-7.5: rzepak, pszenica, burak cukrowy, kukurydza, sałata, cebula czy kalafior. Jak badać? W Stacji Chemiczno-Rolniczej lub samodzielnie z pomocą pH-metru.
Materia organiczna
Grunt to próchnica. To ona odpowiada za strukturę gruzełkowatą, wpływając na stosunki powietrzno-wodne, utrzymuje mikro- i makroelementy i – co niezwykle ważne – dba o retencje na odpowiednim poziomie. Jeśli zawartość próchnicy zmniejszy się tylko o 1% zdolność do zatrzymania wody może spaść o nawet 30%! Dlatego tak ważne jest systematyczne badanie jej poziomu.
Przygotowanie gleby do siewu
Poprawę struktury i naturalnej zdolności gleby do wspierania wzrostu roślin można zaliczyć do podstawowych działań rolnictwa regeneracyjnego w ramach przygotowań pola do uprawy. Ale po kolei…
Napowietrzanie gleby
W gruncie rzeczy to wszystkie zabiegi spulchniające glebę, które poprawiają cyrkulację gazów. Pamiętaj, że aż około 25% zdrowej gleby stanowią powietrze, tlenek węgla, dwutlenek węgla, metan, siarkowodór i amoniak.Jeśli gleba jest zbita, zagęszczona, to traci przestrzeń na tlen i inne gazy. A bez tlenu, jak bez wody. Roślina zatraca naturalny wzrost, ponieważ układy naczyniowe roślin działają nieprawidłowo, a korzenie przestają w odpowiednim stopniu chłonąć wodę. Bez odpowiedniego napowietrzenia, zanika również bioróżnorodność, co tylko przyśpiesza degradację gleby.
Do zabiegów napowietrzających zaliczyć możemy bronowanie czy głęboszowanie. Ale spulchnianie gleby możemy wykonać również za pomocą roślin poplonowych. Warto wymienić tutaj facelię. Wytwarza ona skutecznie spulchniający glebę wiązkowy system korzeniowy.
Naturalne nawożenie
Rolnictwo regeneratywne kładzie nacisk na wykorzystanie obornika, gnojowicy czy gnojówki jako źródłamakro- i mikroelementów czy materii organicznej – substratu do tworzenia próchnicy glebowej. Skład naturalnego nawozu jest uzależniony od gatunku i wieku zwierząt. Ale można przyjąć, że średnia zawartość azotu w oborniku wynosi 0,54%, fosforu 0,15%, potasu 0,61%, magnezu 0,10%. Z kolei gnojowica trzody chlewnej oferuje 0,30% azotu, 0,05% fosforu i 0,14% potasu.
Rolnictwo regeneracyjne to również nawozy zielone w formie roślin uprawianych w celu poprawy jakości gleby. Używa się ich w międzyplonie, a po przekopaniu służą jako źródło materiałów organicznych. W tej roli idealnie spełniają się: bobik, słonecznik, gryka czy wspomniana już facelia.
Zarządzanie wodą na wiosnę
Woda jest jednym z najważniejszych zasobów w rolnictwie regeneratywnym. Aby skutecznie zarządzać jej dostępnością, warto stosować praktyki, które nie wywiodą Cię w pole.
Ochrona przed erozją
W rolnictwie regeneracyjnym skutecznym sposobem walki z erozją w okresie jesienno-zimowym jest międzyplon – ścierniskowy i ozimy. Głęboki system korzenny pozwala utrzymać spulchnioną strukturę gleby, a powstała biomasa zapewnia optymalny poziom substancji odżywczych dla nowej uprawy.
• Międzyplon ścierniskowy: mieszanki zbożowo-strączkowe, facelia, wyka, łubin, gorczyca, seradela, peluszka, wąskolistny, żółty
• Międzyplon ozimy: rzepak, żyto i rzepik ozimy oraz żyto ozime z wyką kosmatą
Utrzymanie wilgotności
Międzyplon doskonale sprawdza się również w formie mulczu. Pozostawiony na zimę utrzymuje wyższąwilgotność gleby ograniczając parowanie wody. To z kolei pozwala na efektywne stabilizowanie stosunków wodnych z korzyścią dla roślin. Mulczowanie sprawdzi się również podczas pierwszych intensywnych opadów. Pokrywa ochroni glebę przed wymywaniem wartościowych składników.
Planowanie regeneracji
W rolnictwie regeneracyjnym grunt to dobry plan. Poprawa jakości gleby przynosi największe plony, jeśli jest przemyślana i prowadzona zgodnie z przyjętą praktyką. Poniżej przedstawiamy kluczowe narzędzia, które pomogą zrealizować plan na zdrową glebę i wysokie plony.
Płodozmian
To jeden z fundamentów żyznej gleby, a więc i rolnictwa regeneracyjnego. Jest to doskonały sposób na poprawę poziomu próchnicy, zatrzymywanie i kumulowanie składników mineralnych oraz wody. Płodozmian aktywuje również mikroorganizmy, które pracują nad żyznością gleby, a także służy jako naturalny środek na różnego rodzaju choroby czy szkodniki. Wszystko to przynosi oszczędności w portfelach rolników, dzięki mniejszemu zastosowaniu pestycydów czy nawozów.
Rośliny okrywowe
Celem jednych upraw jest uzyskanie plonu, a innych ochrona gleby. I właśnie do tej drugiej grupy zaliczają się rośliny odkrywkowe. Dbają one o żyzność, strukturę i bioróżnorodność jako międzyplon, poplon czy nawozy zielone. Stosowanie ich we właściwym miejscu i czasie zatrzyma składniki odżywcze i wodę, ograniczy chwasty, a także zapobiegnie erozji.
Ograniczenie obróbki gleby:
Rolnictwo regeneracyjne dąży do uproszczenia roli przez system bezorkowej uprawy. Jest to rozwiązanie jednocześnie i innowacyjne, i pierwotne, ponieważ wraca do naturalnego oddziaływania na ziemię. Rolnik ogranicza czas pracy, nakłady na paliwo i maszyny, a gleba zyskuje większą porowatość, lepszą strukturę oraz bioróżnorodność. Efektem ograniczenia orki jest po prostu zdrowsza gleba mniej podatna na erozję.